Vượt qua tự ti 'thấp bé, nhẹ cân' để 'cao hơn, nhanh hơn, khỏe hơn, bền hơn'

Một giáo viên thể dục thường kiểm tra thể lực các học trò bằng một bài chạy bộ. Và không hề ngoa khi nói rằng chạy bộ - môn thể thao cơ bản nhất, môn thể thao đầu tiên của Olympic - chính là "bài test" cho thể trạng, sức khỏe. Trong đó, cự ly marathon (42,2km) thường được đem ra làm thước đo. 

Một số thống kê của các tổ chức chạy bộ chỉ ra rằng chỉ có khoảng 1% dân số thế giới từng hoàn thành một cuộc chạy marathon. Và ở VN những năm thập niên 1950, con số đó thậm chí chỉ là một phần triệu. Trong cả triệu người, chúng ta gần như chỉ tìm được một VĐV marathon người Việt đúng nghĩa ở thời điểm đó: Bùi Lương. 

 

"Siêu nhân" Bùi Lương 

Năm nay đã 82 tuổi, cụ Bùi Lương là cái tên không ai không biết trong làng điền kinh Việt. Năm 1957 ông bắt đầu tập luyện điền kinh và tham dự giải đấu đầu tiên tại Hà Nội với tên "Giải chạy đường trường toàn miền Bắc". Giải đấu chạy 3 vòng hồ Hoàn Kiếm và ông đã giành HCĐ. 

Sau khi tốt nghiệp phổ thông, ông Bùi Lương làm công nhân Nhà máy ximăng Hải Phòng và tiếp tục tập chạy. Năm 1958 ông tham dự giải việt dã báo Tiền Phong lần đầu được tổ chức tại công viên Bách Thảo (Hà Nội) với tư cách là VĐV Hải Phòng. 

HLV Bùi Lương nhớ lại: "Tôi giành được HCB trong giải và phần thưởng là một đôi dép nhựa Tiền Phong, một bộ quần áo thể thao dệt kim Đông Xuân". Lúc đó ông chỉ cao 1,62m và nặng 48kg. 

Sau đó ông Bùi Lương nhập ngũ vào bộ đội ba năm. Năm 1962 ông trở lại thi đấu cho thể thao Hải Phòng và lên đội tuyển điền kinh quốc gia năm 1965. Năm 1968 ông giành HCV giải việt dã báo Tiền Phong cự ly marathon (42,195km) với thời gian 2 giờ 32 phút, rồi mở màn cho một chuỗi năm dài thống trị đường đua marathon ở VN. Con số đó nói ra vào ngày nay thật bình thường. Nhưng thời điểm đó, người ta xem Bùi Lương như một "siêu nhân". 

"Trong điều kiện thiếu thốn thực phẩm, trang thiết bị thi đấu: giày dép, quần áo, thuốc bổ dưỡng..., những người dám tập marathon chỉ có thể nói là phi thường. Đến tận những năm 2000, khi tôi đã là HLV đội tuyển marathon VN và các địa phương, việc tuyển VĐV cho cự ly này vẫn vô cùng khó khăn", cụ Lương kể. 

Hàng chục năm trời phải đỏ mắt tìm VĐV chạy marathon, ấy vậy mà ngày nay "đường đua 1%" lại trở thành thứ mục tiêu để nhà nhà người người đua nhau chinh phục. Mỗi năm có hàng chục giải chạy đua phong trào quy mô lớn ở VN, và giải nào cũng có hàng ngàn người hoàn thành cự ly marathon. Rõ ràng marathon đã không còn là thử thách không thể chạm tới trong suy nghĩ của người Việt. 

Cao hơn và những cột mốc lịch sử 

Marathon không phải là môn điền kinh duy nhất chứng tỏ sự tiến bộ về thể chất của người Việt. 40 năm trước, làng nhảy cao VN ngỡ ngàng trước cú nhảy 1,60m của nữ VĐV nhảy cao Trịnh Kim Loan. Nhưng đến ngày nay, các cô gái “chân dài” trong đội điền kinh đều đang tập quanh mức xà 1,80 - 1,90m. 

Trong những năm đầu đất nước thống nhất, còn nhiều khó khăn, nhảy cao, cũng như nhiều môn thể thao khác, còn rất sơ khai. Trong bối cảnh đó, Trịnh Kim Loan không được tập huấn nhiều và cũng không có nhiều đồng đội cùng tập luyện, cạnh tranh nên thành tích đó rất đáng trân trọng. 

Với chiều cao 1,68m, thấp hơn cả Trịnh Kim Loan (cao khoảng 1,70m) nhưng sau đó Vũ Mỹ Hạnh lại thành công hơn đàn chị của mình. Từng tập võ, chơi bóng chuyền... đến với nhảy cao ngoài ý chí, Hạnh may mắn là một trong những lứa điền kinh đầu tiên được tập cùng các chuyên gia Trung Quốc. Kỷ lục của Vũ Mỹ Hạnh được ghi nhận là 1,82m tại SEA Games 1993 ở Singapore. 

Nhưng Bùi Thị Nhung mới được xem tài năng đặc biệt của nhảy cao nữ VN. Cũng chỉ cao 1,68m nhưng Nhung đã có những thành tích vượt ngoài mong đợi. 20 tuổi, Nhung đã vượt kỷ lục quốc gia khi đó do HLV Mỹ Hạnh thiết lập (1,82m) với cú nhảy 1,83m tại Giải điền kinh trẻ quốc gia 2001. 

Hai năm sau, Nhung đoạt HCV nhảy cao châu Á với cú nhảy 1,88m. Đó vẫn chưa phải đỉnh cao của cô gái Hải Phòng. Tại Giải điền kinh Thái Lan mở rộng 2005, Nhung đã phá kỷ lục Đông Nam Á với thành tích 1,94m. Cựu vô địch nhảy cao nữ VN Ngọc Tâm lý giải: “Thành công của Nhung là sự kết tinh của nhiều yếu tố. 

Thứ nhất là môi trường tập luyện thường xuyên, có nhiều VĐV cạnh tranh để cùng nhau phấn đấu. Đồng thời Nhung được chuyên gia Nga kèm cặp bên cạnh sự hướng dẫn xuyên suốt của HLV dày dạn kinh nghiệm Vũ Mỹ Hạnh. 

Thời điểm này, đội cũng đã có bác sĩ thể thao và chuyên gia phục hồi hỗ trợ. Ý chí vươn lên cùng thể thao và khát khao chiến thắng của Nhung cũng rất lớn. Đây là một trong những yếu tố rất quan trọng để hướng đến thành công”. 

Cuộc chiến phần trăm giây 

Có những sự tiến bộ rất rõ ràng, đập ngay vào mắt bất kỳ người hâm mộ nào, nhưng cũng có những sự tiến bộ mà chênh lệch chỉ tính bằng phần trăm giây. Đó là những cuộc đua ở cự ly tốc độ (100m và 200m) - luôn là những nội dung được ngóng chờ nhất ở các giải điền kinh, các kỳ đại hội thể thao. 

Trong làng chạy tốc độ ngày nay, có một cặp cô trò lừng danh đại diện cho hai thế hệ ở cự ly tốc độ: HLV Nguyễn Thị Thanh Hương cùng VĐV Lê Tú Chinh. 25 năm trước, cái tên Thanh Hương đột ngột nổi lên với chiến thắng ấn tượng ở Đại hội TDTT toàn quốc, cô giành HCV cả hai nội dung 100m và 200m. 

Người ta bất ngờ ở chỗ Thanh Hương chỉ cao 1,52m. Chẳng ai nghĩ ngôi vị “nữ hoàng tốc độ” lại thuộc về một cô gái “bé hạt tiêu” khi đó. 

Hơn 20 năm sau, cô học trò Lê Tú Chinh của chị thậm chí được tôn vinh là “nữ hoàng tốc độ” của cả Đông Nam Á. Cùng cái nôi điền kinh TP.HCM, cùng một điều kiện ăn ở tập luyện, Tú Chinh lại có nhiều ưu thế hơn HLV của mình ở chiều cao. Trong khi Thanh Hương chỉ cao 1,52m thì Tú Chinh cao 1,69m - thể hình khá lý tưởng với một nữ VĐV đua cự ly ngắn. 

Kỷ lục sự nghiệp của Thanh Hương ở đường chạy 100m là 11,76 giây, trong khi Tú Chinh ngày nay cũng chỉ chạm đến cột mốc 11,40 giây. Nghe có vẻ không nhiều, nhưng ở cự ly tốc độ, 0,35 giây đó lại là cả một hành trình dai dẳng. 

Khi nhà vô địch Kipchoge vượt qua cột mốc 2 giờ trong một cuộc chạy marathon, kỳ tích đó được cả thế giới đón chào nhiệt liệt. 

Những bước chạy bền bỉ của Kipchoge hay thần tốc của Usain Bolt đại diện cho khả năng của loài người và dù ở một tầm cỡ thấp hơn, hình ảnh chiến thắng đầy cảm xúc của Ánh Viên, của Tú Chinh, của Huy Hoàng cũng tạo ra nguồn cảm hứng cho những bước chạy marathon cộng đồng, tạo nên lòng tự tin cho người Việt, rằng sự thấp bé nhẹ cân hoàn toàn có thể được cải thiện. 

Hành trình “Cao hơn, nhanh hơn, khỏe hơn, bền hơn” sẽ vẫn còn tiếp diễn như thế.