Năm 2002, tôi đi dạy ở một huyện miền núi. Nơi đây trường học còn ọp ẹp (tận dụng nhà kho còn lại của hợp tác xã), nơi nội trú của giáo viên là trạm y tế cũ. Học sinh đứa nào tóc cũng đỏ hoe, khét lẹt mùi nắng, lôi thôi lếch thếch. Tâm thế của những ngày đầu cầm phấn háo hức lắm; nhất là khi trông chờ ngày nhà giáo, mấy anh chị đồng nghiệp bảo học sinh ở đó tất bật kiếm cơm khi biết cầm được dao bào củ mì nên các em không biết 20-11 là ngày gì đâu. Nghe nói vậy, thấy hụt hẫng làm sao.
Buổi tọa đàm kỷ niệm ngày nhà giáo Việt Nam được tổ chức ở hội trường UBND xã. Ra về, vừa dắt xe đến cổng, các em học sinh ùa lại, hớn hở tặng tôi những bó hoa hái được ở mé rừng, quanh nhà: nào hoa giấy, hoa bộng giếng, hoa cánh bướm… Vùng cao nắng gió, bó hoa dại mọc trên những cánh đồng sỏi đá đã "kéo" tôi lại với ngôi trường tạm bợ.
Với "người đưa đò", còn gì hạnh phúc bằng khi đón nhận tình cảm của "khách sang đò", ấy vậy mà tôi, khi còn là một cô học trò, đã không hiểu được điều này, tôi nợ thầy cô món quà của lòng tri ân...
Minh họa: HOÀNG ĐẶNG
Giá trị của món quà là ở cách tặng chứ không phải giá trị vật chất. 20-11 là ngày lễ "tôn sư trọng đạo", xã hội đề cao nghề giáo, chứ không có nghĩa là ngày học sinh mua quà tặng thầy cô. Ngày nhỏ, tôi không hề biết điều đó...
Năm tôi học lớp 8, cũng vào ngày 20-11, các bạn trong lớp hào hứng gom tiền mua hoa, quà tặng thầy cô, đặc biệt là cô chủ nhiệm. Tôi về xin tiền má. Má bảo không có. Tôi mặt nặng mày nhẹ, khóc rấm rứt. Má bảo nhà có trái mít vừa chín tới, con hái tặng cô đi. Tôi ứ ừ, khóc to hơn: "Ai lại làm như thế, bạn bè cười chết mất". Bạn bè có quà mang đến nhà cô, tôi không có nên đâm ra sợ, sau ngày 20-11, cứ muốn nhìn lơ ra cửa sổ hay nhìn đâu đâu chứ không dám khoanh tay nhìn thẳng vào cô như mọi bận...
Tôi nhớ rõ sau ngày 20-11 đó 3 ngày, hôm đó tôi mang tiền học phí theo nộp cho nhà trường nhưng bị mất cắp. Đứa bạn ngồi bên đích thị là thủ phạm, số tiền còn nguyên trong chiếc cặp của bạn ấy, các bạn trong lớp quyết phải thưa cô lục cặp để bắt tận tay cho bỏ đi cái tật lấy cắp. Cô giáo vào lớp, các bạn nhao nhao đòi lục cặp, nhìn quanh lớp một lượt, cô bảo:
- Lấy cắp là sai, nếu bạn nào lỡ lấy của bạn thì hãy gặp riêng cô, cô sẽ giúp em xin lỗi bạn ấy và gửi lại số tiền đã mất!
- Thưa cô! Nhưng...
- Không nhưng gì cả, cô hứa sẽ giữ bí mật! Như vậy nhé các em!
Tiết học vẫn diễn ra bình thường. Tôi ấm ức nghĩ có lẽ vì ngày 20-11 vừa rồi bạn ấy mang quà đến nhà thăm cô nên cô "nương tay" như vậy. Nếu ngược lại, tôi là kẻ cắp, chắc gì cô để yên như thế, vì tôi không tặng quà gì cho cô cả; bụng đinh ninh như vậy nên tôi đâm ra ghét cô...
***
Hôm rồi, tình cờ gặp cô tại một phòng khám tư nhân. Cô chủ động kéo tôi lại nói chuyện, vẫn nhận ra tôi nhờ nốt ruồi ở giữa trán và nhờ đứa cháu cùng đi với tôi giờ là học trò của cô. Cháu có kể về tôi với cô. Cô níu tay tôi lại hỏi han bệnh tình, dặn cố gắng.
Mấy khi được trò chuyện với cô nên tôi đem chuyện mất tiền ngày xưa ra hỏi, cô nói: Cô biết cả lớp thắc mắc sao cô làm vậy nhưng khi mới bước vào lớp học, đảo mắt một vòng, cô biết ngay trò nào có tội. Và, vì cô biết bạn ấy không xấu, mẹ đang ốm nên mới làm vậy, nếu làm rõ trắng đen, sợ bạn ấy xấu hổ mà bỏ học nên cô đã xử như vậy. Cô biết em buồn cô nhưng cô chấp nhận vì như vậy còn dễ chịu hơn việc bạn ấy bỏ học mà.
Trò chuyện cởi mở với cô, tôi thấy tiếc khi biết rằng cô thích ăn mít nhất. Giá mà ngày đó tôi mạnh dạn tặng quà cho cô bằng quả mít nhà trồng. Giá tôi đừng hiểu lầm... Cô ơi, em xin lỗi!
